1. Dạng thuốc tiêm (Injection)

Như tên gọi cho thấy, dạng thuốc tiêm được đưa trực tiếp vào cơ thể bằng đường tiêm. Đây là phương pháp đưa thuốc nhanh chóng và hiệu quả nhất, đặc biệt hữu ích cho những bệnh nhân không thể nuốt hoặc hấp thu thuốc qua đường tiêu hóa. Thuốc tiêm có thể ở dạng dung dịch, hỗn dịch, nhũ tương hoặc bột khô, được tiêm vào cơ bắp, tĩnh mạch, dưới da hoặc khoang khớp.

Ưu điểm:

• Hấp thu nhanh và hiệu quả.
• Kiểm soát được liều lượng chính xác.
• Thích hợp cho bệnh nhân không thể nuốt hoặc hấp thu thuốc qua đường tiêu hóa.

Nhược điểm:

• Gây đau và khó chịu tại vị trí tiêm.
• Nguy cơ nhiễm trùng nếu không thực hiện vô trùng đúng cách.
• Yêu cầu kỹ thuật tiêm phức tạp, cần được thực hiện bởi nhân viên y tế có chuyên môn.

​

2. Dạng dung dịch (Solution):

Dạng dung dịch là chế phẩm lỏng, được điều chế bằng cách hòa tan một hoặc nhiều dược chất trong dung môi hoặc hỗn hợp dung môi. Dung dịch thuốc có thể dùng theo đường uống hoặc dùng ngoài da, niêm mạc.

Ưu điểm:

• Hấp thu nhanh chóng qua đường tiêu hóa.
• Dễ sử dụng, đặc biệt cho trẻ em và người cao tuổi.
• Có thể điều chỉnh nồng độ và liều lượng dễ dàng.

Nhược điểm:

• Độ ổn định của thuốc trong dung dịch có thể thấp hơn so với các dạng bào chế khác.
• Dễ bị vi sinh vật xâm nhập và hư hỏng nếu không bảo quản đúng cách.
• Một số dung dịch có thể có vị đắng hoặc khó chịu.

3. Dạng viên sủi (Effervescent tablet)

Viên sủi là một loại viên nén đặc biệt, khi hòa tan trong nước sẽ tạo ra dung dịch có gas. Dạng bào chế này mang đến nhiều ưu điểm so với viên nén thông thường, đặc biệt là về tốc độ hấp thu và khả năng che lấp mùi vị khó chịu của thuốc.

Ưu điểm:

• Hấp thu nhanh chóng qua đường tiêu hóa.
• Dễ sử dụng, tan nhanh trong nước.
• Che lấp mùi vị khó chịu của thuốc.
• Tăng sinh khả dụng của thuốc.

Nhược điểm:

• Không phù hợp với một số dược chất nhạy cảm với độ pH.
• Giá thành sản xuất cao hơn so với viên nén thông thường.
• Có thể gây đầy hơi, chướng bụng ở một số người.

​

4. Dạng bào chế dược phẩm bột (Powder)

Thuốc bột là dạng bào chế rắn, gồm các hạt nhỏ, khô tơi, có độ mịn xác định, có chứa một hay nhiều loại dược chất. Thuốc bột có thể dùng để uống, pha tiêm hoặc dùng ngoài da.

Ưu điểm:

• Dễ dàng điều chỉnh liều lượng bằng cách chia bột.
• Hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa.
• Dễ sử dụng cho trẻ em.

Nhược điểm:

• Dễ hút ẩm, cần được bảo quản trong điều kiện kín đáo.
• Có thể gây kích ứng đường tiêu hóa nếu không được pha loãng kỹ.
• Khó sử dụng cho những người khó nuốt.

5. Dạng viên nén (Tablet)

Viên nén là dạng bào chế phổ biến nhất, được sử dụng rộng rãi trong y học. Mỗi viên nén là một đơn vị phân liều chính xác, chứa một hoặc nhiều dược chất cùng với các tá dược. Viên nén có thể được nuốt, nhai, ngậm hoặc đặt dưới lưỡi.

Ưu điểm:

• Dễ sử dụng, dễ bảo quản và vận chuyển.
• Liều lượng chính xác, đảm bảo hiệu quả điều trị.
• Che lấp mùi vị khó chịu của thuốc.
• Giá thành sản xuất tương đối rẻ.

Nhược điểm:

• Một số người khó nuốt viên nén, đặc biệt là trẻ em và người cao tuổi.
• Viên nén có thể tan rã chậm, ảnh hưởng đến tốc độ hấp thu thuốc.
• Một số dược chất có thể bị phân hủy bởi axit dạ dày khi ở dạng viên nén.

6. Dạng viên nang (Capsule)

Viên nang là dạng bào chế chứa một hoặc nhiều hoạt chất trong vỏ nang cứng hay nang mềm với nhiều kiểu dáng và kích thước khác nhau. Vỏ nang được làm từ gelatin và có thể thêm các chất phụ gia không gây độc cho cơ thể người.

Ưu điểm:

• Dễ nuốt, đặc biệt cho những người gặp khó khăn khi uống viên nén.
• Có thể chứa nhiều dạng dược chất khác nhau như bột, chất lỏng, dầu,…
• Che lấp mùi vị khó chịu của thuốc.
• Tăng thời gian giải phóng thuốc, thích hợp cho các thuốc cần tác dụng kéo dài.

Nhược điểm:

• Kích thước viên nang có thể hạn chế liều lượng của một số loại thuốc.
• Vỏ nang mềm có thể bị dính lại với nhau nếu bảo quản không đúng cách.
• Giá thành sản xuất cao hơn so với viên nén.

Mỗi dạng bào chế dược phẩm đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, phù hợp với những mục đích sử dụng khác nhau. Việc lựa chọn dạng bào chế phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như đặc tính của thuốc, đường dùng, tình trạng bệnh lý của người bệnh và sở thích cá nhân. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các dạng bào chế dược phẩm, từ đó có thể sử dụng thuốc một cách hiệu quả và an toàn hơn.